به نقل از «جام جم آنلاین»

کارکردهای جامه ای بنام قبا

تاریخ انتشار: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۷۲۱۳۵۴

پوشاک و کارکرد فرهنگی

در زبان فارسی برای لباس از واژه­ های پوشش، تن­پوش و پوشاک استفاده می­شود و فعل پوشاندن و پوشیدن را به کار می­برند که حاکی از نگاه تمدن ایرانی به هنر و صنعت لباس است. لباس از ابتدای خلقت یکی از ضروریات بشری بود. در آغاز شکل ­گیری اجتماعات­ انسانی، لباس نقش حفاظتی داشته و برای مصون نگاه داشتن بدن در برابر عوامل طبیعی به کار می­رفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هم­چنین نقش آراستگی و حفظ بقاء را می­توان از ویژگی­های پوشاک دانست. با توسعه فعالیت­های اجتماعی و فرهنگی در جوامع و شکل­ گیری عقاید دینی و مذهبی در ذهن مردم، نوع لباس و رنگ­، آن جنس پارچه شکل و سبک دوخت تن­پوش­ها نقش فرهنگی یافته و کارکرد اجتماعی و نمادین آن برجسته می­شود. هر قومی مطابق با فرهنگ­، خویش پوشاک خود را انتخاب می­کند. بنابراین در هر گروهی نوع و کیفیت لباس افراد علاوه بر تطابق با شرایط اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی آن­، جامعه تابع جهان­بینی و ارزش­های حاکم بر فرهنگ ایشان نیز است جامعه و فرهنگ؛ محصول تولید و بیان خلاقانه نمادها بوده و انسان با درک آنها به فرهنگ جامعه پی می­برد، پوشاک در رمزگذاری تولید و بیان خلاقانه معانی در جامعه نقش مهمی را ایفا می­کند. با توجه به شکل­ گیری معانی پوشاک در رخ­دادهای­، اجتماعی پس می­توان تحولات اجتماعی را نیز با تغییرات پوششی تبیین کرد. لذا لباس علاوه بـر بیان اجزا هویتی ثابت و لایتغیر، می­تواند در راستای سرشت پویای جامعه ارزش­های اجتماعی و جایگاه­های مکانی و زمانی (متفاوت) تغییر شکل داده و دارای معانی عینی و ضمنی متعدد شود. بدین­ترتیب یکی از خطرهای سد راه آفرینش مطلوب هنری ارائه تعریفی ایستا از زندگی اجتماعی است. البته تغییرات ریشه­ای در جوامع همراه با تحولات سیاسی سبه تغییر مواضع هنری می­شوند. شناخت متن تاریخی و درک مقاصد هنرمند با جایگاه اثر هنری ارتباط دارد، ارزش­گذاری و فهم اثر تا حدودی از طریق شناخت سیر تحولات تاریخی اعتلا می­یابد. این امر درباره گونه­ های مختلف هنری متفاوت است­ با این نوع نگاه کیفیات اجزا­ لباس مانند: کیفیت در اجزا، جنس و تزئینات با تحولات تاریخی جامعه رو به کمال است. بدین ­ترتیب تن­پوش­ها، زیورها و آرایه­ های پوششی همچون نشانه­ های زبان­، مادی مبین هویت قومی- اجتماعی و جغرافیایی، وابستگی­های صنفی- سیاسی- مذهبی، شأن اجتماعی­، اقتصادی- طبقاتی، معیارهای فرهنگی اخلاقی، معنوی و جاذبه­های جنسی، تفاوت­های سنی و جنسی هستند. رمزگشایی از این علائم و دریافت معانی و مفاهیم آنها در هر گروه اجتماعی مستلزم درک رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مردم آن مجموعه و شناخت نظام­های­، دینی اعتقادی اعمال جادویی تابویی و باورهای ایشان است. این ارزش­ها در نگاه­داشت هویت اجتماعی و فرهنگی، استمرار و تداوم آن در حیات تاریخی نسل­ها نقش مهمی ایفا می­کنند. به عنوان مثال همان اندازه که زبان هر قوم آنها را از یکدیگر متمایز می­کند، پوشاک بومی و سنتی نیز تمیز­دهنده آنها است­، بنابراین پوشاک از جمله شاخصه­های هویتِ فرهنگی اقوام بوده و مطالعات پوشاک مردم یک گروه قوم و جامعه در گذشته و حال، بررسی روند تحولات تاریخی و اجتماعی، قطعات لباس و کارکردهای اجتماعی و تاثیرپذیری و تاثیرگذاری آنها زمینه­ای ارزشمند در شناسایی الگوهای رفتاری مادی و معنوی آن گروه خواهد بود.  

 

نقش و طرح در قباهای اقوام

    نقش­ها و نمادها بيانگر بخشي از هنجارها و ارزش­های فرهنگي، اعتقادی، اخلاقي و رفتاری يك قوم يا ملت را است .در لابه ­لای نقوش، قدرت و نفوذ انديشه ­های آييني و اعتقادی و تأثير آن در نقش مايه ­هايي که به لحاظ جنبه­ های پنهاني طلسم و دعا، ظاهری انتزاعي و نمادين يافته ­اند به کرات مي­توان مشاهده نمود. این نقش ­مايه­ ها از بعد معنايي و اعتقادی در فرهنگ و باور و سنت بافنده آن جايگاه ويژه­ای داشته اند و از بعد بصری و زيبايي­ شناسي نيز حائز اهميت سياری هستند­. هر چند امروزه نگاره­ ها به مرور زمان معاني خود را از دست داده­اند .با تفسير نقوش مي­توان به باور و اعتقادات و راز و رمز نهفته در آن­ها پي برد .اين نقوش به سادگي ذهنيت بي­ پيرايه زنان را نشان مي­دهد و اعتقاد وی به خاصيت طلسم­گونه و محافظ اين نقوش را بيش از پيش بر ما نمايان مي­کند. شيوه زندگي هر ملتي و قومي دارای آداب و رسوم و عقايد و وقايعي مي­باشد .هر قومي به تناسب نوع زندگي و نحوه ارتباط اجتماعي با ساير اقوام و جوامع دارای نگرش خاص خود نسبت با شيوه زيست مي­باشد. هر ملتي برای خود حماسه و اسطوره هايي دارد که برای آن ملت مقدس و قابل احترام است. نماد، آرزوهای خفته، دست نايافته و سرکوب شده­ی آن ملت است. اقوام و جوامع بشری دارای سمبل­های خاص خود هستند که اين سمبل­ها تنها ويژه گروهی از اقوام نيست، بلکه به نسبتي در کل جهان مي­توان آن را به اقوام مختلف تعميم داد. بسياری عقيده دارند که برخی اقوام توتم­پرست بوده اند و عده­ای نيز آن­ها را طبيعت­گرا و طبيعت­ پرست مي­دانند که حاکي از عمق ارتباط اين افراد با طبيعت حکايت دارد. آنان عناصر طبيعت مانند آفتاب، روشنايی، آب و درخت را مقدس مي­شمرده­اند. در پوشاک سنتی­ از جمله قباها، سوزن­دوزی با نقوش چشم­گير و پيچيده رواج بسيار دارد. در گلدوزی­های قبا يا روپوش­ها نقش­های مکرر هندسي، گیاهی، حیوانی و دیگر عناصر وایسته به آن مانند پولک­دوزی، یراق­دوزی، سکه­ دوزی به­ وفور به چشم مي­خورد. حاشيه و نقش­های دور یقه، اطراف يقه، جلوی سينه، شکاف­های پهلو و آستين­ها را نيز با گلدوزی مي­آرايند .

کارکردهای جامه ­ای بنام قبا

کارکرد اجتماعی: تن­پوش رویی می­تواند جدا از نشانه­ ی فرهنگی، نشانه اجتماعی باشد که در اجتماع، انسان­ها را از هم تفکیک می­کند. الگوهای مختلف پوشش، با تبیین جایگاه فردی و اجتماعی، بیانگر سنت­ها، ارزش­ها و نوع فرهنگ در جامعه هستند. به­ عنوان مثال، نوع قبا در طرح و جنس و تزیینات، با موقعیت، شغل، مذهب و نژاد اقراد در ارتباط است.

کارکرد عملکردی: این تن­پوش علاوه بر کارکرد پوششی، نقش حفاظتی داشته، برای مصون نگه­داشتن بدن در برابر عوامل طبیعی بکار می­رود.

کارکرد معنایی: بانوان با تن­پوش­های مختلف، در نظام معنایی قرار می­گیرند. سکه بعنوان و گردنبندهای فلزی متفاوت به­عنوان یک کارکرد که ارزش اقتصادی دارد، با قرار گرفتن بر روی لباس، ارزش و جایگاه فردی و اجتماعی خاصی برای سوژه ایجاد می­کند.

کارکرد زیبایی ­شناختی: استفاده از تزیینات زیبا و چشم ­نواز بر روی قبا با کارکرد زیبایی­ شناختی، ابژه را به اثری تزیینی و امری زیبا تبدیل می­کند که در طول ادوار گذشته تا امروز، در بین اقوام همواره یکی از مسایل مهم و مطرح بوده است.

کارکرد نشانه ­ای نمادین: تعدادی از نمادهای بکار رفته با گذر زمان، حضور و کارکرد در بین بانوان ، تبدیل به نشانه­ های نمادین می­شوند و فرهنگ منطقه را بیان می­کنند.

 

 

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: قبا گرگان استان گلستان پوشاک ارزش ها پوش ها تن پوش

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۷۲۱۳۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عیار تسلیم‌ناپذیری دربرابر ظلم

  درخصوص ماهیت تسلیم‌ناپذیری در برابر دشمنان و نضج یافتن آن در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نکاتی وجود دارد که لازم است مورد توجه قرار گیرد:

نخست آن‌که، پذیرش زور و تسلیم در برابر زیاده‌خواهی‌ها، ریشه فرهنگی و فکری دارد. سلطه‌پذیری، در واقع به معنای پذیرش هنجارهای ساختگی و الگوواره‌های مغایر با فطرت و ارزش‌های انسانی توسط افراد و جوامع سلطه‌گراست. پر واضح است که سازش و کرنش در برابر بیگانه، به‌نوعی که استقلال فکری و فرهنگی را از بین ببرد، ارمغانی جز بی‌هویتی و نابودی ساختارهای فرهنگی جوامع در پی نخواهد داشت. در نقطه مقابل، تسلیم‌ناپذیری در برابر زیاده‌خواهی‌ها و متعاقبا ایستادگی و مقاومت افراد و جوامع در برابر فشار بیگانگان، هویت‌آفرین بوده و نشان از پایبندی به ارزش‌های فطری و آموزه‌های معنوی و دینی دارد. انسان‌ها و جوامع موحد، قدرت را منحصر در ذات باریتعالی می‌دانند، از این رو مقهور قدرت‌های ساختگی نشده و آن را مغایر با آزادی خدادادی خود قلمداد می‌کنند. از آنجا که فرهنگ، نقش زیربنایی در جوامع گوناگون دارد، بیگانگی از فرهنگ خودی، به مراتب نسبت به از خودبیگانگی اجتماعی(که توسط هگل و دیگران مطرح شده)آثار و تبعات سوء بیشتری دارد و منتج به سرکوب ارزش‌ها و هنجارها و تبدیل آنها به ضد ارزش می‌شود و زمینه پذیرش فشار و زور را فراهم می‌سازد. نکته دوم، مربوط به نگاه امامین انقلاب به آسیب از خودبیگانگی و تأثیر سوء آن بر عزت و استقلال کشور است. حضرت امام خمینی(ره)، ریشه‌های آسیب به استقلال را،فکری - فرهنگی دانسته ووابستگی درونی و ذهنی به دشمنان را منشأ سایر وابستگی‌های تحقیر‌آمیز قلمداد می‌فرمایند. در نگاه کلان رهبرمعظم انقلاب اسلامی نیزبزرگ‌ترین فاجعه برای ملت ما،وابستگی فکری به دشمنان و غافل ماندن از ارزش‌های درون‌زای ملت ایران است.
معظم له در اولین روز از سال۱۳۹۳ و درحرم مطهر حضرت امام رضا(‌علیه السلام)‌ روی همین مسأله، تاکید ویژه‌ای فرمودند: « نادیده گرفتن خطوط انقلاب اسلامی و هویت اصلی ملت ایران، تحقیر اخلاق ایرانی و فرهنگ اسلامی و مقایسه‌ای احساسی و توام با لاابالی‌گری، زمینه سست شدن عزم راسخ ملی و توسعه بیماری سرطانی تردید را در میان مردم به وجود خواهد آورد.» قاعده قرآنی محکم و مبنایی نفی‌سبیل، ناظر بر آن است که خداوند متعال راهی برای تسلط کفار بر مسلمین قرار نداده و وابستگی انسان‌ها به کفار، معلول نادیده گرفتن ارزش‌های ذاتی و انسانی و حرکت در مسیری غیر‌خداپسندانه است. نکته سوم، معطوف به رصد و تحلیل ابزارهای نوین دشمن (‌خصوصا در پیچ تاریخی کنونی) در راستای تحقیر و تسلیم ملت‌های مسلمان و محو مولفه‌های استقلال و عزت از حیات آنهاست. دشمن در این مسیر، مصادیق سلطه‌پذیری و سازش جوامع اسلامی را در بسته‌های تزیین شده ارائه کرده و تمرکززدایی از ذات و ماهیت این بسته‌های ضد‌فرهنگی را در دستور کار خود قرار داده است. درمقابل، نقطه قوت گفتمان انقلاب اسلامی، قدرت اقناع و تبیین‌گری آن درمواجهه تمام‌عیار با دشمن درعرصه جهاد تبیین است. تکیه بر‌کنشگری فرهنگی در مقابل نگاه واکنشی و انفعالی وبازخوانی دقیق مولفه‌های تسلیم‌ناپذیری واستقلال‌طلبی درتمدن اسلامی- ایرانی، چارچوب و پیش‌شرط اصلی تحقق قدرت واستقلال همه‌جانبه ما ومتعاقبا، ناکامی وشکست نهایی دشمنان خواهد بود.